Με αφορμή την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που δίνει πράσινο φως στην απόσπαση των αρχαιοτήτων που ήρθαν στο φως στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης, η Frankfurter Allgemeine Zeitung φιλοξενεί άρθρο του Άγγελου Χανιώτη, καθηγητή στη Σχολή Ιστορικών Μελετών του Ινστιτούτου Προηγμένων Σπουδών του Πρίνστον με τίτλο «Η Ελλάδα εκκαθαρίζει τα μνημεία της-Το σκάνδαλο του Μετρό Θεσσαλονίκης».

Ο έλληνας καθηγητής παρουσιάζει εκτενώς τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα: «Το 2008, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, τη συμβασιλεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την κεντρική διασταύρωση της πόλης, που χρονολογείται από τον 4ο έως τον 9ο αιώνα μ.Χ., σε μια εκπληκτικά καλή κατάσταση. Στο ανασκαφικό πεδίο των 1.500 τ.μ. που ανακαλύφθηκε κατά τις εργασίες κατασκευής του Μετρό, υπάρχει δρόμος μήκους 77 μέτρων στρωμένος με μαρμάρινες πλάκες, μνημειακή πύλη με πυλώνες άνω των δύο μέτρων, πλατεία και απομεινάρια κτiρίων οικονομικών δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων εργαστηρίων χρυσοχοΐας (…) Αυτή η κεντρική οδός, που οδηγούσε από τη Χρυσή Πύλη δυτικά, περνούσε από την Αψίδα του Γαλερίου και οδηγούσε στην Κασσανδρεωτική Πύλη στα ανατολικά, ήταν παράλληλη της Εγνατίας Οδού, η οποία συνέδεε την Αδριατική με την Κωνσταντινούπολη».

Στη συνέχεια ο καθηγητής Χανιώτης αναφέρει τις πολιτικές παλινωδίες που ακολούθησαν της ανακάλυψης: την απόφαση της συντηρητικής κυβέρνησης το 2013 για απόσπαση, μεταφορά και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, στην αναθεώρηση της απόφασης το 2015 από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με γνώμονα την προστασία των αρχαιοτήτων αλλά και την επιστροφή στην απόφαση του 2013 από τη νυν κυβέρνηση ΝΔ. Στο μεταξύ πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί φορείς είχαν προσφύγει στο ΣτΕ κατά της προσωρινής απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων, με το ΣτΕ ωστόσο να κρίνει τις ενέργειες νόμιμες με οριακή πλειοψηφία. «Στις 13 Μαΐου, ο έλληνας πρωθυπουργός έλαβε ανοιχτή επιστολή από 200 διάσημους ερευνητές από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Πίτερ Μπράουν και Χέρμαν Πάρτσινγκερ. Συγκρίνουν την πιθανή ζημιά στα αρχαιολογικά μνημεία με τις συνέπειες του βομβαρδισμού του Παρθενώνα από τον Φραντσέσκο Μοροσίνι το 1687» αναφέρει ο Άγγελος Χανιώτης.

Επιστημονικές αμφιβολίες για το κυβερνητικό εγχείρημα

Ο Άγγελος Χανιώτης σε άλλο σημείου του άρθρου εκφράζει σειρά αμφιβολιών. «(…) Εάν οι αρχαιότητες επιβιώσουν με ασφάλεια της απόσπασης, η επανατοποθέτησή τους πιθανότατα θα ακυρωθεί με διάφορα προσχήματα (κόστος, ασφάλεια, διακοπή λειτουργίας της γραμμής του μετρό κλπ). Ακόμη κι αν ήταν δυνατή η μερική επιστροφή, τότε ο χώρος δεν θα πληρούσε πλέον την απαίτηση γνησιότητας των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η επιτάχυνση των κατασκευαστικών εργασιών του Μετρό, στην οποία ελπίζει η κυβέρνηση είναι παραπλανητική. Εάν αφαιρεθούν τα μνημεία, θα πρέπει να γίνει νέα ανασκαφή, καθώς υπάρχουν κι άλλα αρχαιολογικά στρώματα κάτω από το υπάρχον συγκρότημα, βάθους τουλάχιστον τριών μέτρων με αρχαιολογικά ευρήματα χιλιάδων χρόνων (…) Η σημερινή υπ. Πολιτισμού, η οποία ήταν υπεύθυνη και το 2013 ως διευθύντρια του υπουργείου, δεν έχει επισκεφθεί ποτέ τον ανασκαφικό χώρο. Η απόσπαση θα προκαλέσει επίσης άυλη ζημιά. Η αξιοπιστία του ελληνικού κράτους ως προστάτη της πολιτιστικής του κληρονομιάς θα κλονιστεί. Ποιος θα πάρει τότε στα σοβαρά τις προσπάθειες για επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα;».

Τέλος, ο Άγγελος Χανιώτης υπενθυμίζει ότι το έργο χρηματοδοτείται  από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία βάσει καταστατικού, «λαμβάνει υπόψη οικολογικούς και πολιτιστικούς παράγοντες» ωστόσο «δεν ενημερώθηκε ποτέ για την αρχαιολογική ανακάλυψη». Επίσης, όπως παρατηρεί, «το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης αψηφά τις αρχές της πρωτοβουλίας New European Bauhaus που ξεκίνησε πρόσφατα από την Κομισιόν, το οποίο νοείται ως γέφυρα μεταξύ της επιστήμης και της τεχνολογίας από τη μια πλευρά και της τέχνης και του πολιτισμού από την άλλη». Κλείνοντας, εκτιμά ότι «η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα πρέπει να δουν τον σταθμό του Μετρό στη γεμάτη ιστορία γη της Θεσσαλονίκης ως πρόκληση γι’ αυτόν τον επιθυμητό συγκερασμό τεχνολογίας και πολιτισμού».

DW